محور سوره‌ی نازعات

محور سوره‌ی نازعات

مؤلف: دکتر محمود ویسی

این سوره از سوره‌های مکی است و محور آیاتش استدلال به آیاتی از آفاق و انفس در رابطه با زنده شدن انسان‌ها بعد از مرگ و نهایتاً آمدن قیامت و محاسبه‌ی آن‌ها بر حسب موضع‌گیری که نسبت به مسأله‌ی ایمان به قیامت داشته‌اند. و در دو مقطع کلی، دعوت به این مسأله مهم را این سوره با آیاتش عرضه می‌کند هم چنان که در آیات انتهایی از سوره نحل، ما با مراحل دعوت و تبلیغ پیام الهی آشنا می‌شویم آنجا که خداوند پیامبر را مکلف می‌کند که مردم را به سوی او و راهش با حکمت و موعظه‌ی حسنه و جدال بالتی احسن دعوت کند. قبل از اینکه به تقسیم‌ بندی آیات بپردازیم ابتدا یک تقسیم بندی کلی را داریم:

تقسیم بندی کلی:

از آیه ۱ الى ۳۳ با تلاوت آیات آفاق و انفس انسان‌ها را به سوی مسأله ایمان به آخرت و اینکه حیات پس از مرگ هم ممکن است، فرا می‌خواند و در مرحله‌ی بعد از اثبات امکان به اثبات وجوب وجود چنین حیاتی می‌پردازد دعوت به حکمت یعنی همان دعوت به آیات آفاق و انفس، آیاتی که خارج از وجود ما هستند و مشهورند به آیات آفاق که در عالم شهاده هستند و ما قادر به درک این آیات هستیم و آیات انفس هم آیاتی که در درون ما هستند. «وَفِي الْأَرْضِ آيَاتٌ لِلْمُوقِنِينَ* وَفِي أَنْفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ »  (۵۱ / ۲۱ -۲۰).  وَفِي الْأَرْضِ آيَاتٌ لِلْمُوقِنِينَ  اشاره به آیات آفاق  وَفِي أَنْفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ  اشاره به آیات انفس است که نتیجه‌ی سیر در آیات آفاق و انفس انسان، اهل بصیرت شدن اوست و وقتی که انسان صاحب بصیرت شد، راه دعوت به سوی خدا را خوب می‌شناسد، هم خود در این راستا قدم بر می‌دارد و هم دیگران را بهتر به این سو فرا می‌خواند.

و از آیه ۳۴ تا انتهای سوره آیات ترغیب و ترهیب است یا به تعبیر دیگر دعوت به موعظه‌ی حسنه، یعنی بستر سازی برای بروز و به شکوفایی رساندن استعدادهای بالقوه در وجود همه‌ی انسان‌ها. و این همان تزکیه است.

محور آیات سوره:

محور آیات سوره اشاره به آیات آفاق و انفس و ترغیب و ترهیب در رابطه با مسأله زنده شدن انسان‌ها بعد از مرگ است. همان حقیقتی که سوره‌ی نبأ آن را بیان می‌کرد. و اما چرا آیات قرآن رابطه با این مسأله زیاد هستند؟ زیرا به اندازی این استدلال‌ها و شاید هم بیشتر، شک و شبهه و انکار در رابطه با حیات بعد از مرگ وجود دارد. پس جایی که شک و شبهه شدید است به همان اندازه استدلال هم باید قوی و شدیدتر و بیشتر باشد تا زمینه‌ی شبهات به کلی برچیده شوند. و بعد از زنده شدن انسان‌ها در قیامت مسأله محاسبه انسان‌ها بر حسب موضع‌گیری آن‌ها در رابطه با این حقیقت مطرح می‌شود. و در نتیجه مشاهده می‌شود که سوره نازعات همان محوری را دنبال می‌کند که سوره‌ی نبأ دنبال می‌کرد. یعنی اثبات حیات بعد از مرگ و محاسبه‌ی انسان‌ها بر حسب موضع‌گیری‌هایشان در دنیا به نسبت این مسأله.