۱۰۱ پیشنهاد برای مدیران و مربیان مکتبخانه ها(۱)

۱۰۱ پیشنهاد برای مدیران و مربیان مکتبخانه ها

گردآوری: خالد کوهی نژاد

مقدمه:

جایگاه قرآن و مفاهیم دینی و همچنین میزان نیاز انسان به این دو گوهر گران قدر، برای همگی ما مربیان و مدیران مکتبخانه ها مبرهن و واضح است.

یادآور می شویم که ما پس از برعهده گرفتن این مسئولیت، در عرصه مقدس و حساسی قرار گرفته ایم و با توجه به اهمیت خاص این کار، بر خود لازم می بینیم مسئولیت خویش را به بهترین شکل ممکن انجام دهیم.

بنابر آنچه ذکر شد، ما نیز تصمیم گرفته ایم در بهتر انجام شدن این کار سهیم باشیم و برای تحقق این تصمیم، مطلب پیش رو را نگاشته ایم.

این نوشته شامل ۱۰۱ پیشنهاد خلاصه شده برای مدیران و مربیان مکتبخانه ها می باشد، هر پیشنهادی که باعث رشد و مانع افت سیستم مکتبخانه شود.

افراد با در نظر گرفتن اهداف و موقعیت های خود پیشنهادها را خواهند پذیرفت.

اجرای هر کدام از طرح ها، نکات و پیشنهادهایی که مطرح شده وابسته به وضعیت موجود در مکتبخانه هاست، برخی از آنها بنا بر مصلحت یا فراهم نبودن زمینه، قابل اجرا نیستند و باید در ابتدا زمینه های لازم فراهم گردند.

و گفتن این مطلب نیز لازم است که در برخی قسمت ها، از تجربیات و ابتکارات همکاران فعال در این زمینه و صاحبان فن الهام گرفته شده است.

امید است مطلب پیش رو تنها یک نوشته بر روی کاغذ یا جملاتی در صفحه گوشی یا رایانه نباشد بلکه در عرصه عمل نافع واقع گردد و این ایده ها و نکات جرقه ای برای نمونه های بهتر و سودمند تر باشند.

۱- مدیر و مربیان در روزهای اول مکتبخانه دور هم جمع شوند با یکدیگر عهد ببندند، تعهداتی که باعث رشد و پیشگیری از بروز مشکل شود. تعهدات را در یک کاغذ مکتوب نموده و همگی زیر آنها امضاء کنند.

برای مثال: (۱-تعهد بر اینکه به صورت خصوصی اشتباهاتشان را به یکدیگر تذکر دهند، انتقاد پذیر بوده و همیشه با هم رو راست باشند.۲- تعهد بر اینکه اولویت اولشان خدمت به دین خدا باشد و با تمام وجود در این زمینه تلاش کنند و…..)

۲- کسی که مسئولیت ثبت نام را بر عهده می گیرد و مستقیما با مردم برخورد دارد، باید ظاهری کاملا آراسته داشته باشد و از یک روابط عمومی بالایی برخودار باشد، چون وی اولین نمودی است که مردم از مسئولین مکتبخانه می بینند.

۳- مدیر یک دفتر بزرگ تهیه کند و هر صفحه را به یک قرآن آموز اختصاص دهد، سپس هر صفحه را به دو قسمت  تقسیم کند، یک قسمت برای کارهای منفی و یک قسمت برای کارهای مثبت، در طول دوره کارهای خوب و کارهای بد بچه ها را در این دفتر ثبت نماید .

این کارعلاوه بر فواید متعدد دیگر؛ ۳ فایده اساسی دارد:

۱- مدیر، مربی و اولیاء قرآن آموز به راحتی می توانند برای رشد رفتار های خوب و کنترل رفتار های بد او تصمیم بگیرند.

۲- برای سالهای آینده سابقه قرآن آموز در دسترس است و روند ترقی یا افت او کاملا مشهود می شود.

۳- قرآن آموز با اطلاع از ثبت سوابق و مورد توجه قرار گرفتن کارهایش، خود نیز رفتارش را کنترل می کند.

برای مثال:

۴- بعد از اینکه قرآن آموزان داستان های تاریخی را به صورت تئوری یاد گرفتند، همان داستان ها را در قالب تئاتر یا نمایش اجرا کنند. با انجام این کار هم در سیستم آموزشی تنوع بوجود می آید و هم اطلاعات و جزئیات تاریخی، بهتر در ذهن آنها تثبیت می شود.

۵- از قرآن آموزان بخواهیم که یک درس از کتابشان را به خوبی مطالعه کنند و روز بعد همچون یک مربی آن درس را برای همکلاسی هایشان ارائه دهند. این کار باعث افزایش اعتماد به نفس و درک بهتر مطالب می شود. گاهی وقت ها هم مربی یک تیتر انتخاب کند و از شاگردان بخواهد با استفاده از منابع مختلف در باره اش تحقیق کنند و روز بعد در کلاس بصورت کنفرانس ارائه دهند.

۶- یک سخنرانی کاربردی و مفید را انتخاب کرده و در کلاس پخش کنیم. سپس به صورت نامنطم از بچه ها بخواهیم که خلاصه سخنرانی را بیان کنند، وقتی نفر اول خلاصه سخنرانی را گفت، مطالبی را که نفر اول از قلم می اندازد نفر دوم بیان کند و به همین شکل ادامه یابد تا اینکه سخنرانی را یک بار از زبان شاگردان مرور کرده باشیم.

۷- مناظره های کوچک، ساده و کنترل شده ای بین قرآن آموزان اجرا شود.

۸- مربی با توجه به علایق شاگردان یک موضوع دینی را برای هر یک از آنها انتخاب کند و از آنها بخواهد تا پایان دوره مکتبخانه از هر منبعی که می توانند (ذهن خودشان، تجربه سالمندان، کتابخانه ها، عکس، کلیپ، سایت ها و…) درباره آن موضوع اطلاعات بدست آورند و در آخر با کمک خود مربی آن اطلاعات را مرتب کرده و به مکتبخانه تحویل دهند. یک شخص توانمند مسئول مناقشه شود تا مربیان مربوطه اطمینان حاصل کنند که شاگردان بر همه مطالبی که جمع نموده اند، اشراف کامل دارند.  این کار سه فایده مهم دارد: ۱- اطلاعت مفیدی در زمینه های مختلف جمع آوری می شود. ۲- شاگردان تحقیق کردن را تمرین می کنند. ۳- در غیر از اوقات مکتبخانه هم پیگیر مسائل علمی می شوند و اهداف کلاس قرآن را پیگیری می کنند.

۹- به قرآن آموزان یک هفته فرصت می دهیم که به علاقه و استعداد خود در زمینه های دینی یا هر زمینه ای فکر کنند و در همین حین برای رسیدن به نتایج بهتر ارزشیابی هایی نیز انجام می دهیم. وقتی علاقه و استعداد آنها را یافتیم برای رشدشان در همان زمینه با آنها همکاری می کنیم و جهت دهی های لازم و مثبت را انجام می دهیم.

۱۰- یک یا دو ساعت در هفته در شیفت عصر به تمرین مطالعه اختصاص داده شود. به این شکل که هر مربی شاگردانش را به کتابخانه برده و  در انتخاب کتاب های غیر درسی راهنمایی کند و مطابق علایق شاگردان برای هرکدام از آنها یک کتاب از کتابخانه انتخاب کند. سپس همه را در محیطی آرام و بی سر و صدا جمع کند و از آنها بخواهد با رعایت سکوت کتاب هایی که در دست دارند را مطالعه نمایند و در آخر ساعت مطالعه از چند نفرکلیاتی در باره چیزه هایی که خوانده اند بپرسد. این کار باعث رشد فرهنگ مطالعه در آنها می گردد و چه بسا کم کم شیرینی مطالعه و لذت افزونتر شدن دانش را در خودشان حس کنند.

۱۱- بهتر است موارد مهمی همچون وضو ، نماز و … به صورت عملی آموزش داده شود و مربی اشتباهات شایع شاگردان را اصلاح نماید. چون تجربه نشان داده است که خیلی از قرآن آموزان به صورت تئوری مسائل را خوب توضیح می دهند، اما در عمل خطاهایی دارند.

۱۲- هفته ای یک یا دو بار از قرآن آموزان خواسته شود که مسواک و خمیر دندان های خود را به مکتبخانه بیاورند، مربی روایت های مربوط به مسواک زدن و شیوه درست مسواک زدن را به آنها آموزش دهد، سپس از آنها بخواهد بدور از اسراف، چند نفر چند نفر به وضو خانه رفته و مسواک بزنند. این کار هم تمرینی است برای انجام سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم و هم تشویق به مسواک زدن . مسواک تنها یک مثال است.

۱۳- آهسته آهسته، فکر کردن را به شاگردان خود بیاموزیم و نگاه سطحی آنها را به سمت نگاه عمیق سوق دهیم. با برنامه ای مشخص، مسائلی را در کلاس مطرح کنیم و به آنها فرصت دهیم در مورد موضوع مذکور فکر کنند، سپس نتیجه را بر روی کاغذ نوشته و به شما تحویل دهند. بهترین جواب را انتخاب کنید و جواب خود را به عنوان مربی (که باید کامل ترین جواب باشد) را برای شاگردان توضیح دهید. مثال ( *بچه ها به نظر شما، چرا باید خداوند را عبادت کنیم؟* ۲۰ دقیقه فرصت دارید به این موضوع فکر کنید*…وقت تفکر به پایان رسید لطفا جواب هایتان را درکاغذ نوشته و به من تحویل دهید.* من همه جواب ها را بررسی کردم همه آنها نکات جالبی داشتند، اما جواب های حمید و محسن به پاسخ اصلی نزدیک تر هستند*بگذارید چیزهایی را که نوشته اید برایتان بخوانم* من خودم هم خیلی به این موضوع فکر کردم به نظر من ما به این دلیل خداوند را عبادت می کنیم که……).

۱۴- حداقل کاری که لازم است مدیر با کمک مربیان انجام دهد این است که محیط آموزش را از نظر مادی و معنوی برای شاگردان مطبوع و جذاب بگرداند. به این هدف که در دل آنها نوعی دلبستگی به مکتبخانه بوجود آید و این دلبستگی سبب حضور بهتر و یادگیری بیشتر شود.

با طراحی زیبا و متناسب کلاس، مانع بروز کسالت و خستگی شویم. برای مثال  (محیط مکتبخانه را با گل ها و گلدان های زیبا، فضای سبز، پوستر های جذاب و جملات انرژی دهنده و تشویق کننده تزیین کنیم. جملاتی همچون« الماهر بالقرآن…، انما یخشی الله…،لایستوی الذین…،من یرد الله…، همت بلند دار که مردان روزگار از همت بلند به جایی رسیده اند، زیبایی عقل علم و زیبایی روح ایمان است، بزرگی به علم است نه سن، علم بیشتر مساوی است با نگاه وسیع تر، سخنان دقیق تر و تواضع بیشتر، و…»)، تابلو های بزرگ و قشنگ آموزش تجوید، وضو، نماز، حجاب،مسائل تربیتی و….در عین آموزنده بودن زیبا باشند.

۱۵- یک تابلو تهیه شود، بالای تابلو با خط درشت نوشته شود «قرآن آموزان نمونه هفته». چند شکل هندسی مربع، دایره، و… در جدول کشیده شود و بالای یکی از شکل ها نوشته شود، بهترین قرآن آموز از نظر وضعیت ظاهری و شکل بعدی بهترین قرآن آموز از نظر آموزش و همینطور از نظر ورزش، اخلاق، فعال ترین، باحجاب ترین قرآن آموز و…. هر هفته عکس و نام قرآن آموز برتر در همان زمینه در شکل مذکور قرار گیرد و در نهایت طبق آمار هفتگی قرآن آموز نمونه دوره انتخاب شود.