حکم خوردن سحری هنگام اذان صبح

جواب :

اگر انسان بطور قطع بداند که اذان صبح، بر حسب تقویم محلّی شهری که در آن جا روزه می گیرد، در موعد مقرّر گفته می شود، واجب است هنگام شنیدن اذان بلافاصله از خوردن و نوشیدن اجتناب ورزد و حتّی اگر در دهانش غذایی باشد باید آن را بیرون اندازد تا روزه اش صحیح باشد.

امّا اگر بداند که اذان چند دقیقه قبل از طلوع فجر گفته می شود، یا دست کم دربارۀ ساعت و وقت اذان در شک و تردید باشد می تواند تا زمانی که از طلوع فجر یقین پیدا نکرده است، بخورد و بیاشامد. امروزه تشخیص قطعی زمان طلوع فجر، با وجود جدول ساعات دقیق افطار و سحر که هیچ خانه ای از آن خالی نیست، بسیار آسان می باشد .

مردی به ابن عباس رضی الله عنه گفت: من هنگام خوردن سحری هر گاه که به شکّ و تردید می افتم، امساک می نمایم. ابن عبّاس گفت: «زمانی که شکّ تو به یقین تبدیل نشده است ، بخور و بیاشام »

امام احمد گفته است : « انسان تا زمانی که به یقین نداند که فجر طلوع کرده است می تواند به خوردن و آشامیدن ادامه بدهد .»

نووی می گوید : شاگردان امام شافعی اتّفاق نظر دارند بر اینکه انسانی که نسبت به طلوع فجر در شکّ و تردید باشد ، می تواند بخورد ، بخاطر این که خداوند متعال خوردن و آشامیدن را در شب تا انتهای آن یعنی تا زمان طلوع فجر ، مباح دانسته است ، و کسی که در شک و تردید باشد طلوع فجر برای او قطعی نشده است . خداوند متعال می فرماید :

فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُوا مَا كَتَبَ اللَّـهُ لَكُمْ ۚ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ (بقره-۱۸۷)

(پس هم اکنون [ در شبهای ماه رمضان می توانید] با همسرانتان هم خوابی کنید و آنچه را خدا برای شما مقرر داشته طلب کنید و بخورید و بیاشامید تا رشته سپید بامداد از رشته سیاه شب بر شما نمودار شود.)

از اینجا برای ما روشن می شود که امساک از خوردن و آشامیدن مدّتی قبل از اذان صبح برای همیشه، فاقد دلیل از قرآن و سنّت می باشد، و نوعی افراط در دین بشمار می آید و با مستحبّ بودن تأخیر سحری که سنتّ پیامبر است، منافات دارد. و الله اعلم

دکتر یوسف قرضاوی